Geen onderscheid
Er zijn in Nederland veel eenmanszaken. De eenmanszaak is een rechtsvorm die niet in de wet is geregeld. Kenmerk van de eenmanszaak is dat er geen onderscheid bestaat tussen de bedrijfsbezittingen en het privé-vermogen van de eenmanszaakondernemer – of tussen bedrijfs- en privé-schulden.
Twee mogelijkheden
Voor de eenmanszaakondernemer die zijn bedrijf wil verkopen, zijn er twee mogelijkheden:
– eerst een samenwerkingsverband aangaan en vervolgens overdragen, of
– rechtstreeks verkopen.
Om met het samenwerkingsverband te beginnen: het kan fiscaal aantrekkelijk zijn om eerst een aantal jaren met de beoogde opvolger samen te werken, alvorens het bedrijf daadwerkelijk over te dragen. Zo’n geleidelijke overgang kan daarnaast natuurlijk andere voordelen hebben – de opvolger is bijvoorbeeld goed ingewerkt, en de klanten zijn aan hem gewend. Deze vorm van bedrijfsoverdracht is goed denkbaar als de opvolger uw kind is, of iemand die al in uw bedrijf werkt. De eenmanszaak wordt daartoe eerst omgezet in een VOF, maatschap of CV. Onder kopje B vindt u een uitwerking van deze vorm van bedrijfsoverdracht, ‘Overdracht van de eenmanszaak via samenwerking met de opvolger’.
A. Overdracht van de eenmanszaak door rechtstreekse verkoop
Als de koper een buitenstaander is, of er is weinig tijd, dan ligt samenwerking vaak niet voor de hand. Dan vindt er dus een normale verkoop plaats. U verkoopt alle bedrijfsactiva aan de koper, waaronder het bedrijfspand, het recht op de handelsnaam, en wellicht bijvoorbeeld ook contracten met leveranciers. Verder neemt de koper de schulden van de onderneming over. De verkoper kan desgewenst een deel van de overnamesom financieren. De nieuwe koper blijft dat deel van het bedrag dan schuldig, in de vorm van een geldlening. De notaris maakt van deze overname een akte op, waarin ook de eventuele schuld aan de verkoper (geldlening) vastgelegd wordt en de door verkoper gegeven garanties. Vaak wordt in de akte ook een nonconcurrentiebeding opgenomen, zodat de koper weet dat de verkoper niet met zijn eigen voormalige bedrijf gaat concurreren. De betaling van de koopsom loopt via de notaris, zodat u zeker bent van uw geld.
Kijk verder (onder het item: extra aandachtspunten) voor enkele andere aandachtspunten bij overdracht van uw eenmanszaak.
B. Overdracht van de eenmanszaak via samenwerking met de opvolger
Vooral in familieverhoudingen is het vaak interessant om eerst een samenwerkingsverband aan te gaan met de opvolger, alvorens het bedrijf wordt overgedragen. De personenvennootschap (maatschap, VOF of CV) is een veelgebruikt instrument om zo’n geleidelijke bedrijfsopvolging te realiseren. U werkt dan bijvoorbeeld samen met uw kind, of met uw broer of zus of met een kind van hen. Uiteraard zijn er ook samenwerkingsverbanden mogelijk met niet-verwanten en zelfs verbanden waarbij de vennoten rechtspersonen zijn.
De voordelen van een personenvennootschap met bijvoorbeeld uw kind
Stel dat u op termijn aan uw zoon of dochter uw bedrijf – dat nu een eenmanszaak is – wilt overdragen. Welke voordelen heeft dan de overgang via de personenvennootschap?
– Door uw opvolger te laten meedelen in de winst kan hij een kapitaal opbouwen waarmee de uiteindelijke overname financieel makkelijker kan verlopen. Dit winstaandeel kan periodiek worden aangepast. De winstverdeling moet overigens wel zakelijk zijn: in overeenstemming met wat ieder inbrengt aan vermogen en arbeidsuren. Een hoger wordend winstaandeel van de opvolger bevordert de groei van zijn kapitaal en daarmee is de overname gemakkelijker te financieren.
– De opvolger leert het bedrijf beter kennen én de ouders leren de opvolger als bedrijfsvoerder beter kennen. Daarbij kan kennisoverdracht plaatsvinden.
– Het opvolgende kind kan al ver voor de bedrijfsovername gebruik maken van fiscale ondernemersfaciliteiten, zoals de zelfstandigenaftrek, drie jaar lang de startersaftrek, de opbouw van een oudedagsreserve en de willekeurige afschrijving. Dit leidt tot een belastingbesparing die de bedrijfsovername meer haalbaar kan maken. Als werknemer zou uw opvolger deze faciliteiten niet hebben gehad. Hij moet overigens wel voldoen aan het zogeheten urencriterium: hij moet minimaal 1.225 uur per jaar werken in de onderneming en daarnaast van alle uren die hij werkt minimaal 50% besteden aan de onderneming.
– Wellicht wilt u te zijner tijd gebruik maken van de zogeheten geruisloze doorschuiving voor de inkomstenbelasting, dat wil zeggen dat u bij de overdracht niet met de Belastingdienst behoeft af te rekenen. Dan is een personenvennootschap in beginsel zelfs een vereiste. Zie verder (onder het item: extra aandachtspunten).
Stap 1: een personenvennootschap (maatschap, VOF of CV) aangaan met uw opvolger
De eerste stap is dat u een personenmaatschap aangaat met uw beoogde opvolger. Personenvennootschap zijn, zoals eerder gezegd, de maatschap,
de vennootschap onder firma en de commanditaire vennootschap. Deze vennootschappen zijn samenwerkingsovereenkomsten van ondernemers of zelfstandige beroepsbeoefenaren. Vaak wordt voor de zekerheid afgesproken dat de overdrager de eerste vijf jaar het recht heeft de vennootschap op te zeggen als het samenwerken onverhoopt mislukt.
Stap 2: de overdracht – de personenvennootschap ontbinden
Als de tijd gekomen is om de onderneming over te dragen, dan wordt de vennootschap ontbonden. (onder het item: bedrijfsopvolgingen bij of door middel van een personenvennootschap) wordt besproken wat daarbij komt kijken.