Extra aandachtspunten
Zoals u gemerkt zult hebben, komt bij de overdracht van uw bedrijf veel kijken. Naast wat al aan de orde kwam, verdient een aantal zaken extra de aandacht. Het betreft diverse belastingzaken, de financiering die de opvolger nodig heeft voor de overname, maar ook de rechtspositie van uw levenspartner. In dit hoofdstuk worden deze aandachtspunten besproken. Als het voor u van belang is, zal de notaris u er graag over adviseren. Het
erfrecht is een bijzonder aandachtspunt, daar zijn de laatste hoofdstukken aan gewijd.
A. Belastingzaken
Overdracht IB-onderneming: inkomstenbelasting verschuldigd
Over de winst behaald met de verkoop van uw bedrijf, de stakingswinst, moet u inkomstenbelasting betalen. Deze stakingswinst bestaat uit de stille reserves (de meerwaarde die schuil gaat in de bedrijfsactiva) en, als daar sprake van is, de goodwill. De oudedagsreserve en een eventuele herinvesteringreserve vallen bij bedrijfsoverdracht vrij en zijn belast. Draagt u uw bedrijf over binnen vijf jaar na aanschaf van een bedrijfsmiddel waarvoor u indertijd investeringsaftrek hebt genoten, dan krijgt u te maken met een desinvesteringsbijtelling. De stakingswinst wordt nog wel verminderd met de stakingsaftrek, maar dat is marginaal. Agrarische ondernemers kunnen nog de landbouwvrijstelling benutten, die betrekking heeft op de meerwaarde van landbouwgrond en de ondergrond van bedrijfsgebouwen. Deze waardestijging blijft buiten de stakingswinst voorzover die is toe te rekenen aan de algemene waardestijging van landbouwgrond bij een voortgezette agrarische bestemming.
Liquiditeitsproblemen in de inkomstenbelasting – en hoe ze te beperken
Voor uw opvolger kan het aantrekkelijk zijn wanneer hij de onderneming kan overnemen tegen een lage koopsom of zelfs geheel of gedeel-
telijk geschonken krijgt. Dat gebeurt met name in familieverband. Maar daardoor kunnen soms wel inkomensproblemen bij de overdrager ontstaan. Dat geldt ook als de opvolger niet direct betaalt, maar een groot deel van de overnamesom schuldig blijft. Immers, u als overdragende ondernemer moet nog wel een inkomen hebben en ook de door de overdracht verschuldigde inkomstenbelasting zal betaald moeten worden. Dit liquiditeitsprobleem kan echter voor een deel worden opgelost door middel van een aantal fiscale faciliteiten: geruisloze doorschuiving van de inkomstenbelastingclaim, renteloos uitstel van betaling van de inkomstenbelasting en/of de extra (stakings)lijfrentepremieaftrek.
Geruisloze doorschuiving inkomstenbelastingclaim
Een IB-ondernemer die zonder de tussenstap van een personenvennootschap overdraagt, is direct inkomstenbelasting verschuldigd over de daarmee behaalde winst. Wanneer echter sprake is van een personenvennootschap met de bedrijfsopvolger, is het mogelijk de fiscale claim door te schuiven naar de opvolger. De belastingaanslag blijft dan achterwege. U moet wel afrekenen over de oudedagsreserve, maar voor u geldt geen desinvesteringsbijtelling. Wilt u deze geruisloze doorschuiving, dan moeten u en uw opvolger de Belastingdienst daar om verzoeken. Bij geruisloze doorschuiving gaat de opvolger met uw fiscale balanswaarden verder – ook al betaalt hij voor sommige activa wel meer dan de balanswaarde! Dat meerdere mag hij niet op zijn fiscale balans opnemen en er dus ook niet op afschrijven. Omdat de opvolger de fiscale claim overneemt, zal de
overnameprijs worden verminderd met deze claim.
Renteloos uitstel van betaling van inkomstenbelasting
Als u de inkomstenbelastingclaim niet doorschuift en uw opvolger de overnamesom geheel of gedeeltelijk schuldig blijft, kunt u verzoeken de betaling van de verschuldigde inkomstenbelasting gedeeltelijk te mogen stellen. Deze regeling geldt dus niet bij schenking of als de opvolger de koopsom in een keer betaalt. Het uitstel wordt verleend op grond van de verhouding tussen het schuldig gebleven bedrag en de totale koopsom, is renteloos en loopt gelijk met de looptijd van de lening, maar tot maximaal tien jaar na het jaar waarop de inkomstenbelasting betrekking heeft. Verder vervalt het uitstel in maximaal tien gelijke moten. Lost de opvolger af, dan vervalt eveneens een deel van het verkregen uitstel.
Extra mogelijkheid van lijfrenteaftrek; de stakingslijfrente
Los van de twee voornoemde faciliteiten kunt u gebruik maken van extra lijfrenteaftrek. U zet dan de stakingswinst – tot een bepaald maximum – om in een recht op lijfrente-uitkeringen. Dat kunt u ook doen met de oudedagsreserve die vrijvalt. Er wordt dan geen belasting geheven over de stakingswinst en de oudedagsreserve. De uitkeringen die u uit de lijfrente ontvangt, worden wel belast in Box 1. U kunt overigens kiezen uit verschillende vormen van lijfrente: de oudedagslijfrente, de overbruggingslijfrente en de nabestaandenlijfrente. Nu kan er echter weer een liquiditeitsprobleem zijn: u dient immers over contanten te beschikken om de lijfrente mee aan te kopen en die krijgt u niet wanneer de opvolger de koopsom schuldig blijft.
Liquiditeit: de opvolger betaalt lijfrente
U kunt echter ook bedingen dat de bedrijfsopvolger de koopsom geheel of gedeeltelijk voldoet in de vorm van een lijfrente – een periodieke
betaling waar u van leeft. Dat brengt wel een zeker risico met zich mee. Voor u bestaat het risico dat de opvolger niet in staat zal blijven om de lijfrenten te voldoen. Voor de opvolger bestaat ook een onzekerheid of hij u tot in lengte van jaren zal moeten betalen. Daarom wordt vaak afgesproken dat de uitkeringen ingaan en na een bepaalde tijd eindigen, bijvoorbeeld na vijftien jaar.
Schenkbelasting bij overdracht IB-onderneming – soms vrijstelling
U kunt met uw opvolger bij verkoop een lagere prijs afspreken dan de marktprijs. Alleen zal de Belastingdienst dit verschil dan beschouwen als een gift en dus schenkbelasting – belasting over de gift (voorheen schenkingsrecht) – willen heffen. Hetzelfde geldt wanneer de onderneming geheel wordt geschonken. Maar: onder bepaalde voorwaarden hoeft de opvolger de schenkbelasting niet (volledig) te betalen.
Ook bij overdracht aandelen BV schenkingsfaciliteiten
Bij de verkoop tegen een te lage prijs of schenking van aandelen in uw BV gelden ook faciliteiten. De notaris informeert u hier graag over.
B. Financiering
De overnameprijs: marktwaarde vaak te hoog voor opvolger
De prijs van het bedrijf is een van de belangrijkste kwesties bij overnames. Nu zal de vrije marktprijs voor uw bedrijfsopvolger doorgaans te hoog zijn. Denk daarbij vooral aan kapitaalintensieve bedrijven met veel onroerende zaken, zoals agrarische bedrijven, campings en scheepvaartbedrijven. Dit komt vooral door de hoge waarde van met name onroerende zaken of bepaalde andere bedrijfsmiddelen, in de agrarische sector de productierechten (zoals een melk- en mestquotum). Uiteraard kunt u er daarom, met name in familieverband, voor kiezen uw onderneming tegen een lagere koopsom over te dragen of zelfs (gedeeltelijk) te schenken. Maar ook wanneer u uw bedrijf overdraagt tegen de marktwaarde, kunt u uw opvolger helpen door aan
hem een lening onder gunstige voorwaarden te verstrekken, een zogeheten durfkapitaallening.
Financiering van de overname: durfkapitaallening
De bedrijfsopvolging kan haalbaar worden wanneer u aan de opvolger een lening verstrekt. Voor zulke durfkapitaalleningen bestaat een aantrekkelijke
fiscale regeling. Nadere informatie kunt u bij uw accountant verkrijgen of op de website van de belastingdienst.
C. Positie levenspartner
Ondernemers en hun levenspartner: regel rechten en aansprakelijkheden goed
Bent u als ondernemer getrouwd of woont u samen, dan is het erg belangrijk dat uw wederzijdse zakelijke aanspraken goed geregeld zijn. Al heeft dit niet speciaal met bedrijfsoverdracht te maken, toch is het goed daar even aandacht aan te schenken. Als er niets afzonderlijk geregeld is, geldt in geval van huwelijk of geregistreerd partnerschap in beginsel gemeenschap van goederen. Dat wil zeggen: alles wat van u is, is tevens van uw partner, en omgekeerd – zowel bezittingen als schulden. Dat is riskant, bijvoorbeeld omdat schuldeisers bij uw partner kunnen aankloppen. En bij scheiding of overlijden zou de partner het vermogen kunnen opeisen, wat de onderneming in gevaar kan brengen. Bij een BV speelt de vraag in
hoeverre de partner aanspraak kan maken op door de BV ingehouden en dus niet uitgekeerde winst. Daarbij is van belang in welke mate de
ingehouden winst gebonden is aan de bedrijfsuitoefening. Alle reden om veilige en evenwichtige huwelijkse of partnerschapsvoorwaarden
op te laten stellen. De notaris zal u daar graag over adviseren. Ook tijdens het huwelijk kunnen de huwelijkse voorwaarden worden gemaakt of gewijzigd. Daarvoor is behalve een notariële akte de goedkeuring van de rechter nodig. Voor partnerschapsvoorwaarden geldt hetzelfde.
Erfrecht: zie hierna
Het erfrecht is een zeer belangrijk – en complex – aandachtspunt voor ondernemingen in het algemeen en bij bedrijfsoverdracht in het bijzonder.
Kijk hiervoor onder de items “Uw ondernemingen en uw erfgenamen” en “aandachtspunt uw BV en uw erfgenamen”.